Sæstrengur frá Íslandi til Englands í stuttu máli

 Eftir Baldvin Björgvinsson, fulltrúa Hreyfingarinnar í ráðgjafahópi um sæstreng.

Ég sat í ráðgjafahópi um lagningu sæstrengs fyrir hönd Hreyfingarinnar fram á síðastliðið vor. Með tilliti til þeirrar umræðu sem nú er í gangi um þessa framkvæmd er rétt að taka saman nokkur aðalatriði málsins.

Sæstrengurinn sem verið er að tala um að leggja frá Íslandi til Skotlands væri lengsti sæstrengur heims og sá dýpsti. Tæknilega framkvæmanlegt segja framleiðendur sæstrengja og orkutap á leiðinni ásættanlega lítið. Þannig að við göngum út frá því að þetta sé tæknilega framkvæmanlegt.

Hvaða orku á að selja? Að hluta til orku sem er til nú þegar í kerfinu en miðað við áætlanir um orkusölu um strenginn þá þyrfti að virkja töluvert til viðbótar. Allt að eina til tvær Kárahnjúkavirkjanir í viðbót. Það eitt ætti að vera umhugsunarefni fyrir náttúruunnendur. Þessi orka er til í landinu óvirkjuð í ám, gufu og vind þannig að enn einu sinni segjum við að þetta sé tæknilega hægt en spurningin stendur eftir hvort við viljum fórna náttúru í þetta verkefni.

Auk þess að selja orku er ætlunin að kaupa raforku til landsins um strenginn, þegar hún er ódýr í Englandi. Þar með væri Ísland farið að kaupa og nota raforku búna til með ósjálfbærum hætti til dæmis með kolum, olíu, kjarnorku og álíka aðferðum. Landsvirkjun svarar því reyndar þegar spurt er,  að það verði bara keypt frá vindrafstöðvum, en það er engin leið að sjá hvernig hægt er að velja úr rafeindirnar sem koma þaðan og sleppa þeim sem koma úr kjarnorkuverum.

Hvers vegna þessi hugmynd um að selja raforku um sæstreng? Svarið við því er einfalt. Verðið sem fæst fyrir raforku á hinum endanum í Skotlandi er mjög hátt og búast má við að það fari jafnvel hækkandi. Sem vekur upp þá spurningu hver græðir á þessu. Jú, Landsvirkjun, sem við eigum, íslenska þjóðin. Það er reyndar farið að ræða um það samhliða þessu að selja Landsvirkjun til einkaaðila. Þar með ættu viðvörunarljós að fara að blikka hjá öllum sæmilega greindum Íslendingum.

Hver fjármagnar þetta ævintýri? Það er auðvitað ekkert mál að fá einfaldlega lán fyrir sæstrengnum og öllu hinu í erlendum fjármálastofnunum. Strengurinn yrði rekinn sérstaklega annað hvort í einkaeign eða með einhversskonar öðru formi. Landsvirkjun ætti virkjanirnar eins og venjan er. Tæki fyrir þeim lán og greiddi af þeim og myndi svo vonandi mala gull á þeim eftir nokkra áratugi.

 

En borgar þetta sig?

Stóru spurningunni sem ekki hefur verið svarað er hvort þetta sé þjóðhagslega hagkvæmt. Ráðgjafahópurinn leitaði til allskonar sérfræðinga til að svara öllum þeim spurningum sem upp komu. Þessari stóru spuringu var hins vegar ekki svarað enda er erfitt að svara henni, spurningunni um þjóðhagslega hagkvæmni.

Sala á raforku um sæstreng er eins og hráefnissala. Í stað þess að nota raforku sem búin er til hér á landi til að byggja um atvinnu hér á landi þá yrði hún seld til atvinnusköpunar í Englandi. Reyndar yrði líka best að hætta að selja álverum og öðrum orkufrekum iðnaði raforku. Við fengjum miklu betra verð fyrir að selja hana í Englandi. Allur orkufrekur iðnaður gæti lagst af og öll sú atvinna sem því fylgir.  Raforkuverð á Íslandi myndi hækka margfalt, það er alveg á hreinu. Sumir segja að það yrði að minnsta kosti fjórföld hækkun á raforkuverði.

Um þetta snýst málið, hvort við viljum nota raforkuna til atvinnuuppbyggingar hér á landi til að búa til verðmæti til útflutnings eða hvort við viljum selja raforkuna bara sem hráefni til Englands. Þetta hljómar reyndar eins og rökin um fiskinn og ESB.

 

Baldvin Björgvinsson, raffræðingur, stjórnarmaður í Dögun og fulltrúi Hreyfingarinnar í Ráðgjafahópi um sæstreng.

Áður birt á svipan.is 30. 12. 2013 

Sæstrengur til Bretlands mjög arðsamur

Athugasemdir

[Erlingur Alfreð Jónsson, 30.10.2014 kl. 20:27]

Þörf umræða hjá þér.

Ég hef aldrei skilið málflutning þeirra sem telja það rök með streng, sem ætlaður er til að selja umframorku úr okkar kerfi, að með honum yrði jafnframt hægt að kaupa rafmagn frá Bretlandi þegar raforkuverð frá vindrafstöðvum þar væri lágt. Staðreyndin er náttúrulega sú að Bretar eru ekki að verða miklir útflytjendur á rafmagni heldur fyrst og fremst innflytjendur, því 8 af 9 kjarnorkuverum í landinu eru að enda sína lífdaga á næsta áratug eða svo. Breska stjórnin hefur heimiliað byggingu nýs kjarnorkuvers sem mun svara um 8% af heildarþörf landsins, framlengingarsnúra frá Íslandi gæti svarað um 1,5-2%. Við eigum að gleyma þessum kapli sem fyrst.

[Gunnar Heiðarsson, 30.10.2014 kl. 21:03]

Það er einmitt stæðsta spurningin, Baldvin, borgar þetta sig.

Um hvort verkefnið sé framkvæmanlegt er enn deilt, sumir telja svo vera en aðrir að enn sé ekki til sú tækni sem þarf. Að vísu hafa aðilar hjá AAB sagst vera tilbúnir til að reyna þetta, svo framarlega einhver annar vilji taka fjárhagslega áhættu.

Eftir því sem fram kemur í fréttum, byggir arðsemi strengsins fyrst og fremst á breskum ríkisstyrkjum. En jafnvel þó Bretar væru tilbúnir að gera langtímasamning um ríkisstyrk til Íslands, vegna þessa verks, eru útreikningar um aðrsemina sem byggja á slíkum breskum ríkisstyrkjum véfengdir af mönnum sem mikla þekkingu hafa á þessu sviði. Að þrátt fyrir bresku ríkisstyrkina vanti töluvert uppá arðsemina.

Umframorkan sem talað er um í sambandi við sölu á raforku úr landi, er ekki til staðar, þvert á móti hefur verið töluverður orkuskortur tvo síðustu vetur og sumrin vart dugað til að byggja upp nægann forða í virkjunnarlónum. Allt rafmagn sem um strenginn fer verður því að virkja með nýjum orkuverum. Þar koma nánast eingöngu vatnsorkuver til greina, sökum kostnaðar. Að framleiða orku úr vindinum hér á landi og flytja hana síðan með miklum tilkostnaði milli landa, eru vinnubrögð sem engum hugsandi manni dettur í hug. Þá hlýtur að vera hagkvæmara að beysla bara vindinn í viðkomandi landi.

Hvað svo skeður þegar öll stóriðjan hefur lagt upp laupana hér á landi, vegna hækkandi orkuverðs, er svo önnur saga. Aldrei mun verða gengið út frá því að sú orka sem þau fyrirtæki nýta verði undirstaða strengsins. Það mun koma á eftir. Þá mun sannarlega verða mikið af ónýttri orku í landinu.

Það er vissulega staðreynd að orkuverð mun hækka verulega hér á landi, kannski fjórfaldast eins og þú nefnir. Þá mun orkureikningur heimilis á köldu svæði hækka um eða yfir 250.000 kr/mán. Það sér hver maður að það gengur einfaldlega ekki upp. Ríkisstyrkir segja sumir, að hægt verði að niðurgreiða orku til húshitunar. Það væri gaman að sjá hvernig eftirlitsstofnun EFTA tæki á slíkum ríkisstyrkjum.

Um gagnkvæma notkun strengsins þá verður að segjast eins og er að þeir sem svo mæla hljóta að vera á einhverjum sterkum lyfjum, löglegum eða ólöglegum. Fyrir það fyrsta mun orkuverð í Bretlandi aldrei verða svo lágt að hægt verði að flytja það hingað til lands, jafnvel þó orkuverð hér verði fjórfaldað. Þá er ljóst að aldrei mun koma upp sú staða að Bretar myndu fórna orkunni héðan, þegar notkun minnkar þar. Þeir myndu að sjálfsögðu frekar draga niður í sínum kolaverum.

Hugleiðingar þínar um hvort við eigum að nýta orkuna okkur sjálfum til góða, eða láta Breta njóta hennar, eru sannarlega réttar. Öllum þeim virðisauka sem orkuframleiðsla hér á landi getur skapað, á að halda í landinu. 

En við getum vissulega hjálpað Bretum í þeirra orkuvanda. Bjóðum þeim að flytja eitthvað af sinni framleiðslu hingað til lands. Þannig geta þeir sparað orku og við fengið aukna atvinnu. Þeir þurfa ekki að flytja margar verksmiðjur hingað til lands, svo spara megi þá orku sem út úr strengnum gæti komið þeirra megin. Hins vegar gæti það sparað okkur einhverjar virkjanir, þar sem ekki þarf þá lengur að framleiða rafmagn vegna þess orkutaps sem verður í kaplinum. Þá þarf heldur ekki að leggja í framkvæmd sem enginn veirt enn hvað muni kosta, framkvæmd sem svo kannski er ekki framkvæmanleg.

[Baldvin Björgvinsson, 30.10.2014 kl. 22:23]

Já, er það ekki bara besta hugmyndin til þessa. Hugmynd þín Gunnar Heiðarsson, að bjóða engilsöxum að flytja eitthvað af orkufrekri framleiðslu sinni hingað til lands.

[Jóhannes (IP-tala skráð) 31.10.2014 kl. 00:05]

Bretar og þau raforkusölukerfi sem eru tengd við þá, gætu keypt upp alla raforku sem framleidd er núna hér á landi og margfallt meira. Til að anna eftirspurninni eftir vistvænni raforku þá þyrftum við að virkja allar ár og lækjasprænur og háhitasvæði.

Það voru mikil mótmæli þegar Kárahnjúkastifla var byggð, ýmis tilfinningarík orð sögð eins og "nauðgun á móður náttúru" o.fl. ásamt heiftúðugum skrifum í fréttablöð.

Hins vegar þá er eins og þetta sé allt gleymt og stutt í gullgrafaraæði landans. Núna ætlum við að verða rík á því að flytja út raforku, selja hana út úr landi í stað þess að nota hana hér. Rista upp gullgæsina því hún er örugglega full af gulli.

[Statis (IP-tala skráð) 31.10.2014 kl. 14:11]

Skammsýn hugmynd sem höfðar bara til fólks sem sækist eftir skammfengnum gróða, en þó án þess að búa yfir vitsmunum þeirra sem gera það líka og enda á því að hafa það af fífli. Svona verða bananalýðveldin til.

[Statis (IP-tala skráð) 31.10.2014 kl. 14:15]

Alls konar merkileg fyrirtæki hafa hugleitt að setjast hér að og eitthvað komið í veg fyrir það. Þess sömu fyrirtæki myndu alveg setjast að á Englandi og fá þessa orku alla fyrir ekkert. Við ættum að passa okkur, því við kunnum ekkert á þennan leik eins og sást þegar vitsmunlegu óvitarnir frá Íslandi reyndu að leika alvöru bankamenn. Að setja sig viljandi í sömu stöðu og Afríka og Suður Ameríka og láta bara hafa allt sem okkar er fyrir ekki neitt og enda á því að missa það allt er samt ennþá heimskulegra.